کبوترخانه ها یکی از جاذبه های گردشگری و تاریخی هستند که در ایران کمتر به آن ها توجه شده است. اصفهان، این شهر زیبا و خوش آب و رنگ تعداد زیادی کبوترخانه دارد که شاید کمتر به گوش توریست ها خورده باشد. بد نیست کمی بیشتر راجع به آن ها بدانیم. اگر برای شما هم این بناهای تاریخی و کاربردی جذاب هستند با مجله مستر بلیط همراه باشید تا اطلاعات مفیدی را در این خصوص با هم بخوانیم.
کبوترخانه ها که در فرهنگ عامه به آن کفترخانه نیز می گویند، در بعضی مناطق با اسم کبوترخان نیز شناخته می شوند. این کبوترخانه ها ساختمان هایی کهن و قدیمی بودند که به طور معمول استوانه ای شکل ساخته می شدند و برای گردآوری کود کبوترها و پرندگان دیگر برای مصارف کشاورزی این ساختمان ها را می ساختند.
در استان اصفهان و در هر گوشه و کنار آن می توان برج ها و کبوترخانه هایی مخروطی را مشاهده کرد که گاها افراد به اشتباه تصور می کنند آن ها دژهای قدیمی این شهر هستند. قدیم تر در شهر اصفهان حدودا 4 هزار کبوترخانه ساخته شده است که پس از طی این سال ها و بعد از 400 سال، اکنون تعداد کبوترخانه های اصفهان به میزان قابل توجهی کاهش یافته است و از 4 هزار به 300 عدد رسیده است. جالب است بدانید که در بین این تعداد نیز فقط 65 کبوترخانه به ثبت در فهرست آثار ملی میراث فرهنگی و گردشگری رسیده است. کبوترخانه چادگان یکی از مشهور ترین آن ها در استان اصفهان با این همه کبوترخانه است که در قسمت غرب اصفهان قرار گرفته است. از دیگر برج کبوتر های مهم اصفهان می توان به کبوترخانه گورت، ردان و هزار جریب اشاره کرد.
شهر چادگان و نوع پیدایش آن بسته به ضرورت های سیاسی و تاریخی نبوده و بیشتر به دلیل بستر مناسب محیط طبیعی این شهر شکل گرفته است. از مهم ترین دلایل پیدایش این شهر وجود زاینده رود و حیات بخشی آن است. مرکز شهرستان چادگان در 115 کیلومتری قسمت غرب این استان قرار گرفته است. چادگان با برخورداری از مناظر طبیعی زیبا و دل انگیز و آثار تاریخی از شهر های مهم در صنعت گردشگری اصفهان به شمار می آید و سالانه پذیرای گردشگران بسیاری از سراسر ایران می باشد. این منطقه خوش آب و هوا با بهره گیری از سد و ساحل زاینده رود تبدیل به یکی از مناطق ایده آل برای گذراندن تعطیلات مردم شده است. کبوترخانه چادگان که یکی از جاذبه های گردشگری خواستنی این منطقه است از بنایی 4 طبقه تشکیل شده است که معماری خیره کننده ای دارد.
آشنایی با آداب و رسوم مردم تهران قدیم در شب یلدا یلدای تهران قدیم با میوه‌های تازه فصل پاییز، میوه‌های خشک شده تابستان، آجیل مخصوص، شیرینی و هندوانه به صبح می‌رسید. تهرانیان قدیم در همه اعیاد خود سنت حسنه جمع شدن افراد خانواده در منزل بزرگتر خانواده را منظور می‌داشتند و همه فرزندان خانواده در منزل مادر و پدر جمع می‌شدند. از سنن یلدای تهران، صرف میوه‌های تابستانی از جمله هندوانه است که به دلیل نزدیکی این مراکز کشاورزی با تهران، میوه هندوانه در خوراکی‌های شب یلدای تهرانیان قرار گرفته‌است.ولی تهرانی‌ها شب یلدا را همه ساله جشن می‌گیرند تا سنت‌های زیبای قدیم در لابلای زندگی مدرنیته شهرنشینی‌شان حفظ شود.
قرن‌هاست که مردم تهران، آغاز زمستان را که برابر با شامگاه سی‌ام آذر و بامداد یکم دی است به نام شب یلدا یا شب چله بزرگ می‌شناسند.شب یلدا از دید مردم آن ایام، مظهر غلبه تاریکی و تباهی بر روشنایی بود، چراکه فردای شب یلدا، خورشید به‌عنوان نماد روشنایی دوباره متولد می‌شد. در ایام بسیار دور، فردای شب یلدا در نزد تهرانیان و ایرانیان بسیار عزیز به حساب می‌آمد تا آنجا که سعی می‌کردند کار خطایی از آنها سر نزند و به همین دلیل آن روز جزو تعطیلات عمومی به‌حساب می‌آمد.
برخی مورخان بر این عقیده هستند که جشن یلدا متعلق به مسیحیان است، اما در اصل از ایران باستان گرفته شده است تا آنجا که قدمت آن را بیش از هشت هزار سال می‌دانند.
علی‌اکبر دهخدا مراسم شب یلدا را این‌گونه تعریف می‌کند:
«شب چله بلندترین شب سال است که ایرانیان آن را از دیرباز مبارک می‌دانستند. در این شب ایرانیان با گردآمدن دور آتش، رقص و پایکوبی این شب را جشن می‌گرفتند. آنگاه سفره‌ای فراخ و گشاده می‌گسترانیدند که روی آن آتشدان، عطردان و خوراکی‌های گوناگون ازجمله خوراکی‌های فصلی و خوردنی‌های غیرنوشیدنی مانند نان، شیرینی، حلوا و گوشت قربانی بود.»
شب یلدا در نزد تهرانیان قدیم، سمبلی از برکت، تندرستی، فراوانی و شادمانی بود که خویشان، همسایه‌های خود را دعوت می‌کردند یا اینکه در منزل بزرگتر خانواده جمع می‌شدند و بساط سوروسات از آجیل گرفته تا شیرینی، میوه مخصوصا هندوانه، انار و خربزه فراهم کرده و به خوشگذرانی و شب‌زنده‌داری می‌پرداختند.
هندوانه را از این جهت بر سر سفره می‌گذاشتند که به دلیل کروی‌بودنش، نمادی از خورشید است و همچنین انار نیز سمبلی از زایش به حساب می‌آید که با شکستن آن شادی را برای زندگی افراد به ارمغان می‌آورد.البته باید گفت اکثر میوه‌های موجود شب یلدا آن دوره، کثیرالدوله بودند که به نوعی از آن جادوی سرایتی نام می‌بردند که باعث برکت در زندگی می‌شد.
گرفتن فال حافظ نیز در چند سده اخیر به رسوم شب یلدای تهرانیان اضافه شد که مخصوصا دختران دم بخت خواهان گرفتن این فال بودند و بزرگان با انتخاب و شکستن گردو از روی پوکی یا پربودنش، آینده را پیش‌بینی می‌کردند.
تهران چگونه پایتخت شد؟ طهران سالها پیش شهری بود به وسعت تقریبی 21 كیلومتر مربع كه تعداد جمعیتش را بین 250 تا 300 هزار نفر تخمین می زدند. تعداد جمعیت شهر از آن جهت معلوم نبود كه هنوز آمارو احصاییه معمول نشده، داشتن شناسنامه هم باب نشده بود و تا موقعی كه اولین سرشماری انجام گرفت تعداد جمعیت شهر را با حدس و گمان تخمین می زدند. طهران صورت 8 ضلعی ناقص الاضلاعی داشت كه با خندقی كه به دورش حفر كرده بودند از اراضی اطرافش جدا می شد و ارتباط آن با خارج شهر تنها به وسیله 13 دروازه ای بود كه اطرافش ساخته شده بود.
عرض خندق بیش از 6 تا 10 ذرع(1 ذرع معادل 1متر و 4 سانتیمتر) و عمق آن تقریبا 4 ذرع بود و آخرین خندق شهر بود كه در زمان ناصرالدین شاه حفر شده، محدوده شهر را نسبت به برج و بارو های كه در عهد شاه طهماسب صفوی كشیده شده بود و بیش از یك فرسخ محدوده نداشت تا چهار برابر وسعت بخشیده بود.
تهران در گذشته های دور «تهران»، پیش از اسلام و بعد از آن ، از «ری »تبعیت داشته و «ری » از شهرهای بزرگ و معتبر مشرق زمین بوده است. ثروت سرشار مردم «ری» زبانزد مردم آن روزگار بوده است. نام « تهران» را در متون قدیم اسلامی در ترجمه احوال یکی از محدثین بزرگ به نام «محمد بن ابو عبداله حافظ تهرانی» می بینیم.این اثر مربوط به 1157 سال پیش است و این خود دلیل بر آن است كه در آن روزگار دهكده ای به نام تهران وجود داشته و از آبادی های حومه ری به شمار می رفته است.
در متون قدیم از محلات عودلاجان و چال میدان و بازار و سنگلج به عنوان قدیمی ترین مناطق یاد شده است. مردم این دهكده مردمی سر سخت و باج نده و ستیزه جو بودند.همچنین تهران دوازده محله داشته و اهل هر محله با محله دیگر نزاع داشتند و به سلطان وقت خراج نمی دادند وخانه هایشان را نیز در زیر زمین می ساختند و این كار را برای جلو گیری از تهاجم شبانه و غارت سپاهیان می كردند و هرگاه خانه ها چنین نمی بود كسی آنجا باقی نمی ماند.
روزی كه تهران پایتخت شد تهران در گذشته از قراء ری بوده و ری که در تقاطع محورهای قم، خراسان، مازندران، قزوین، گیلان و ساوه واقع شده به سبب مرکزیت مهم سیاسی، بازرگانی، اداری و مذهبی از قدیم مورد نظر بوده و مدعیان همواره این مرکز سوق الجیشی را مورد تهاجم و حمله قرار می داده اند.
قریه تهران به واسطه برخورداری از مغاک ها و حفره های زیر زمینی و مواضع طبیعی فراوان و دشواری نفوذ در آنها پناهگاه خوبی برای دولتمردان و دیگر اشخاصی بوده که احتمالا مورد تعقیب مدعیان قرار داشته اند.
از سوی دیگر، کاروان های بزرگی که از محورهای مورد بحث عبور می کردند شکارهای سودمندی بودند و اغلب مورد حمله چپاول مردم بومی واقع می شدند. قریه تهران در واقع کانون چپاولگران و محل اختفای اموال مسروقه بود و این وضع تا زمان شاه طهماسب صفوی که قزوین را به عنوان پایتخت خود انتخاب نمود ادامه داشت. به عبارتی دیگر تهران ترقی و حرکت سریع خود به سوی پیشرفت را از سال انتقال پایتخت به قزوین آغاز کردوشاه طهماسب صفوی به دلیل آنکه سید حمزه، جد اعلای صفویه در شهر ری و در جوار مرقد حضرت عبدالعظیم مدفون بود گاه به زیارت می رفت. او با افزایش رفت و آمدهایش دستور داد پیرامون آن باروی محکمی برای وی بسازند.
براي مسافران و آن ها که با تهران شناخت چندانی ندارند، این شهر و شهرهای اطراف آن جز یک شهر خاکستری و سراسر دود و ترافیک معنا ندارد و کلمه« سوغاتی» بدون مناسبت ترین چیزی است که ميشود از آن انتظار داشت ولی در ورای هوای الوده و ترافیک دائمی، استان تهران سوغاتی هایی دارد که در جای دیگری مانند آن را نخواهید مشاهده کرد. در ادامه انواع سوغاتی تهران را معرفی کرده ایم.
سیب دماوند بگذارید از سیب دماوند آغاز کنیم که بهترین محصول این منطقه به حساب می آید . درصورتی که فصل تابستان گذرتان به دماوند خورد حیف است بدون خرید چند کیلو سیب دماوند را ترک کنید. سیب های تولیدی این فصل با اسم های شفیع آباد، گلاب، عایق الماسی، کهنز و قندک شناخته میشوند که مطمئن هستیم بار اول است که این اسامی را می شنوید. در فصل پائیز هم سیب دماوند اقسام مختلفی دارد که حاوی سیب شمیرانی، گلشاهی، عباسی مشهد، دریان و اخلمد خراسان است. در بین این فهرست احیانا سیب گلاب آشناترین مدل سیبی است که با آن رو به رو شده اید.
ولی دماوند تنها به سیب ختم نمی شود بلکه گردو و عسل دماوند هم براي افردی که به این منطقه شناخت بیشتری دارند بسیار مشهور است. درصورتی که از سیب دماوند می گذرید سفارش می کنیم از گردو و عسل آن نگذرید که کیفیت بسيار بالايي دارد.
سیب دماوند انواع مختلفی دارد که شامل سیب شمیرانی، گلشاهی، عباسی مشهد و …است
قالی بافی و جاجیم بافی قالی بافی یکی از صنایع دستی بسیار شایع استان تهران به حساب می آید که در منطقه های روستايي این استان خصوصا در منطقه های غیرشهری کرج، دماوند و شمیرانات رشد چشمگیری پیدا نموده است.
اما در شهر تهران هم هنرمندان قالی بافی وجود دارند که عمده فعالیت خود را در زمينه چهره بافی، تابلوبافی و اثرهای حجم متمرکز نموده اند. درصورتی که گذرتان به چهارراه ولی عصر خورد یک راسته فروش تابلوفرش و جاجیم و فرش های بسیار نفیسی موجود است که میتوانید اثرهای این هنرمندان را در آن جا ببینید و در صورت احتیاج خريداري کنید.
قالی بافی یکی از صنایع دستی بسیار رایج استان تهران محسوب می شود
از دوغ آبعلی نگذرید به آبعلی که رسیدید، دیدن دوغ های محلی که بیرون سوپر مارکت ها و فروشگاه ها چیده شده اند، توجه شما را بسوی خود جلب خواهد کرد. پیشنهاد می کنیم اصلاً به سادگی نگذرید و حتماً این دوغ خوش طعم را امتحان کنید. اما سفارش نخست ما این است که اول یکی از آن دوغ های محلی را که در شیشه سرو ميشود امتحان کنید به دلیل آن که طعم و مزه اش شما را به سال های خيلي دور خواهد برد. سعی کنید دوغ آبعلی را از« آبعلی» یا از جاده هراز تهیه کنید که اطمینان اصل بودن آن بیش تر است.
دوغ آبعلی یکی از سوغاتی های استان تهران می باشد
تهران هم سوهان دارد درصورتی که به شهر ری سفر کردید و به زیارت شاه عبدالعظیم رفتید حتماً در بازگشت سوغات این شهر را که سوهان است، تهیه کنید. سوهان های شهر ری بسیار مشهور است و هر سلیقه ای آن را می پسندد. همچنین درصورتی که براي کوهنوردی راهی دربند شده اید، آلوچه و لواشک دربند هم در مسیر به وفور به چشم می خورد و نیازی به معرفی ندارد. درصورتی که آلوچه ها را در یک ظرف در بسته نگهداری کنید تا بازگشت از سفر و رسيدن به خانه خراب نخواهد شد.
سوهان های شهر ری بسیار معروف است و هر سلیقه ای آن را می پسندد
نقاشی روی چرم سوغاتی ارزنده ای که یادگار بجامانده از زمان قاجار در این شهر است و جزء صنایع دستی معروفی است که مخصوص شهر تهران است. پس از نقاشی روی چرم، نقاشی و طراحی روی پارچه هم در بین صنعت گران تهران ترویج پیدا کرد. در کل میتوان خاطرنشان کرد که تهران یک شهر خوب براي خرید انواع و اقسام صنایع دستی است. چون اطراف این شهر بزرگ پر شده از شهرها و روستاهایی که هر کدام صنعت اختصاصی خودشان را دارند و تولیداتشان را براي فروش به بازارهای تهران می اورند. در نتيجه گزینه های مختلفی براي خرید صنایع دستی گوناگون پیش رویتان دارید.
نقاشی روی چرم یکی از صنایع دستی خاص استان تهران است
کشمش شهریار از استان خاکستری علاوه بر سیب و گردو و عسل، سوغات بهتری هم ميشود تهیه کرد که آن کشمش و انگور مرغوب شهر شهریار است. شهریار بخاطر آب و هوای خوبی که دارد، بهترین منطقه در تولید میوه و محصولاتی مثل چغندر و غلات است. اما درصورتی که در فصل تابستان به شهریار سفر کردید یا در همین تهران چشم تان به گوجه سبزهای شهریار خورد بدون معطلی و هیچگونه تردیدی چند کیلویی از آن بخرید و مطمئن باشید پشیمان نخواهید شد.
شهریار به خاطر آب و هوای خوبی که دارد، بهترین منطقه در تولید میوه و غلات است
« گُلاج» فیروزکوه نان گلاج فیروز کوه یکی ديگر از سوغاتی های استان تهران بشمار مي‌ايد . این نان خوش طعم در بین عشایر فیروزکوه رواج دارد و نان اصیلش را میتوانید از آن ها تهیه کنید. این نان خوش طعم و سالم در یخچال تا یک ماه دوام و ماندگاری دارد. نان گلاج به علت مواد اولیه جدید که از دام و غلات محیط عشایری استفاده ميشود ، بسیار مقوی است. مواد تشکیل دهنده این نان خوشمزه شیر تازه، آرد تازه، آب، تخم مرغ محلی، خمیر مایه نان و دارچین میباشد . بعد از به هم زدن مواد و عمل امدن خمیر آن را به مدت زیاد ورز می‌دهند و بعد بصورت گرد در آورده و در روغن حیوانی سرخ ميکنند.
آثار تاریخی و دیدنی تهراناگرچه تهران این‌روزها، فاصله‌ی بسیار زیادی با «طهران قدیم» و محله‌های خلوت و خوش آب و هوای آن گرفته است اما، باز هم در دل خود مکان‌ها، محله‌ها و یادگاری‌های زیادی پنهان کرده که حکایت از تاریخ، فرهنگ و روزگاران نه چندان دور پر رونقِ این شهر دوست داشتنی دارد. در این مطلب قصد داریم شما را با مطرح ترین بناهای تاریخی تهران آشنا کنیم. بناهایی که می توانند در دسته زیباترین بناهای تاریخی تهران قرار بگیرند.
مکان های تاریخی تهران: نام این شهر که می آید به دنبالش سر و صدا، ترافیک، شلوغی و روزمرگی نیز در گوشه ی ذهن جا خوش می کند و ما را از توجه به سایر جلوه های این شهر باز می دارد. گویی آپارتمان ها و برج های سر به فلک کشیده، خانه های لوکس و مدرن، سازه هایی که هر یک در گوشه ای از این شهر قد علم کرده اند، اتوبان ها، پل ها و بسیاری موارد دیگر تهران را تحت تصرف خود درآورده و مانع از دیدن و لمس بسیاری از تماشایی ترین جلوه های پایتخت می شوند.
تهران شهری که تاریخی سه هزار ساله را در خود جای داده است متاسفانه بیشتر مواقع قدمت واقعی آن به فراموشی سپرده شده و به عنوان شهری دویست ساله معرفی شده است
شاید دلیل این امر آن باشد که تهران از حدود دویست سال قبل به پایتختی انتخاب گردیده بود و درست از زمان قاجاریه است که به معنی واقعی، حالت شهر را به خود می‌گیرد و ترقی و رشد آن از همین زمان شروع می‌شود.
اگر فکر میکنید که تهران هیچ جاذبه ی خاصی جز دود و ترافیک ندارد بهتر است کمی از وقتتان را با ما سپری کنید تا گشت و گذاری متفاوت را برایتان رقم بزنیم و آثار تاریخی زیبای تهران را به شما نمایش دهیم
1- موزه سینما با قدم زدن در امتداد شمالی خیابان ولیعصر، به عمارتی خواهید رسید که توجه همه عابران را به خود جلب می کند! در انتهای مجموعه باغ فردوس تهران، خانه ای قجری قرار دارد که امروزه به عنوان موزه سینمای ایران شناخته می شود. شاید زیباترین بخش این خانه تاریخی، بالکن آن باشد، بالکنی که دیوارها و ستون هایش به زیبایی هرچه تمام با نقوش گل و گیاه گچ کاری شده اند. اینجا مکان هنرمندان است. با بازدید از این مکان با تاریخچه صنعت فیلم سازی ایران بیشتر آشنا خواهید شد. موزه سینما، یکی از معروف ترین عمارت های تاریخی تهران است. آدرس: تهران، خیابان ولیعصر، انتهای باغ فردوس، موزه سینما
عکس موزه سینما تهران
2- برج آزادی (میدان آزادی): برج آزادی اصلی‌ترین و یکی از نمادهای شهر تهران است و تقریباً در همه جای دنیا ایران را با این نماد می‌شناسند و در سال ۱۳۴۹ خورشیدی، توسط حسین امانت، معمار ایرانی ساخته شد. رج آزادی به دلیل معماری منحصر به فرد خود و اینکه در طول تاریخ کوتاهش شاهد وقایع مختلف سیاسی و اجتماعی مهمی بوده است، اهمیت بسیاری دارد؛ آدرس: تهران، میدان آزادی، برج آزادی
عکس برج آزادی تهران
3- تخت مرمر در کاخ گلستان: ایوان تخت مرمر مربوط به دوران آقامحمدخان است. این شاه قاجار پس از پیروزی بر لطف علی خان زند و تصرف شهر شیراز، ستون ها، نقاشی‌ها و درهای منبت کاری شده ارگ کریم خانی را در این شهر از جای خود در آورده و به این ایوان منتقل نمود؛ با این کار تنها بنای مربوط به دوران سلطنت خود را به یادگار گذاشته است. گویا قبل از ساخت تخت مرمر برای اجرای مراسم مختلف بار عام از تخت طاووس استفاده می‌کردند و این تخت سنگین و گرانبها را به ایوان می‌آوردند. اما حراست، حمل و نقل، باز کردن و بستن پی در پی آن در ایوان باعث اشکال بود و از طرف دیگر به علت محفوظ نبودن ایوان، این امکان نبود که تخت جواهر نشان را همیشه در آن جا مستقر سازند. از این رو زمانی قبل از سال 1221 ه.ق فتح علی شاه به حجاران و سنگ تراشان معروف اصفهانی امر کرد که تختی از سنگ مرمر زرد معادن یزد، برای او بسازند که همیشه در این ایوان مستقر باشد.
عکس تخت مرمر در کاخ گلستان تهران
4- سردر باغ ملی: از جاذبه های تاریخی و گردشگری تهران می توان به سردر باغ ملی اشاره کرد .سردر باغ ملی از بناهای به جا مانده از دوره قاجار است. این بنا یکی از نمادهای شهر تهران است که سال‌های ۱۳۰۱ تا ۱۳۰۴ خورشیدی به دستور مستقیم رضا شاه و توسط جعفرخان کاشانی و همکاری آلمانی‌ها احداث شد. البته در ساخت این بنا معماران دیگری نیز نقش داشتند؛ آدرس: سردر باغ ملی در ضلع شمالی خیابان امام خمینی (ره) قرار
عکس سردر باغ ملی در تهران
5- مجموعه جهانی کاخ موزه گلستان کاخ گلستان در سال ۲۰۱۳ میلادی به عنوان یکی از آثار میراث جهانی یونسکو در تهران انتخاب شد. این مجموعه، شامل بناهای سلطنتی زیادیست که سال ها شاهان قاجار در آن حکومت می کردند. در اینجا با تالارهای آیینه کاری شده، سقف های گچ کاری شده، تزئینات بی نظیر کاشی کاری و سایر تزئینات ایرانی و غربی رو به رو خواهید شد که همگی در اطراف یک باغ بزرگ ایرانی با درختانی چند صد ساله قرار گرفته اند. عمارت معروف شمس العماره و همچنین عمارت با شکوه بادگیر هم از جمله بناهای شاخص مجموعه کاخ موزه گلستان هستند. آدرس: تهران، میدان پانزده خرداد، مجموعه میراث جهانی کاخ موزه گلستان
عکس مجموعه جهانی کاخ موزه گلستان تهران
6- خانه‌ی شهید مدرس: بناهای تاریخی تهران، گاهی به دلیل اتفاقات تاریخی‌ای که درون آن در جریان بوده و گاه، به دلایل مختلف اجتماعی و سیاسی، مشهور می شوند. گاهی البته اسکان افراد مشهور، موجب شهرت بنا می‌شود. خانه شهید مدرس یکی از این خانه هاست. این خانه در محله عودلاجان از محلات حصار ناصری شهر تهران قرار دارد. خانه شهید مدرس قبلا در اختیار وزیر مختار فرانسه بوده است که بعدها به مدرس داده می شود تا در این خانه زندگی کند.
آدرس: تهران، خیابان امیر کبیر شرقی (امین حضور) – کوچه شهید جاویدی (میرزا محمود وزیری) – بن بست مدرس (کوچه نصیرالدوله) – شماره ۵
گذری در تهران قدیم تهران قدیم پنج محله داشت: عودلاجان، سنگلج، بازار، چاله میدان و محله دولت.
محله سنگلج که بخش اعظم و عمده آن را امروزه پارک شهر تشکیل می‌دهد، در گذشته یکی از مراکز مهم سیاسی بود و با اینکه در حال حاضر تقریباً از بین رفته ولی هنوز اشتهار تاریخی خود را از دست نداده است.
چاله حصار یکی دیگر از محلات جنوب تهران بود که چون آن را خاکبرداری و خاکش را به مصرف حصار کشی تهران رسانده بودند، مقدار زیادی چاله گود مانند داشت، بعدها برای تخلیه زباله‌های شهر از آنجا استفاده می‌کردند.
چاله میدان نیز که قبلا در دوره صفویه خاک آن را به مصرف حصارکشی تهران رسانده بودند، وضعی تقریباً مشابه چاله حصار داشت و محل تخیله زباله تهران به حساب می‌آمد، این محله محدود به جنوب بازار چهل تن و امامزاده سید اسماعیل و میدان مال فروش‌ها، میدان امین السلطان، گمرک، خانی آباد، دروازه غار و پاقاپوق (اعدام) بود.
در بین محلات پنجگانه تهران قدمت چال میدان (چال حصار) قدیمی تر از بقیه است. بافت قدیم شهر تهران تا زمان حکومت پهلوی اول به شکل قدیم خود – البته با تغییراتی جزیی – باقی مانده بود. با تخریب حصار شهر تهران و دروازه های آن، تغییرات عمده ای در تمام شهر به وجود آمد. به رغم تداوم دگرگونی ها در زمان پهلوی دوم، هسته قدیمی شهر تهران همچنان مرکزیت خود را تا به امروز حفظ کرده است.
محله دولت این محله حد فاصل خیابان های لاله زار، فردوسی، سعدی، اکباتان، ایران، 17 شهریور، بهارستان و دروازه شمیران را در بر می گرفت. محله ای که دیرتر از بقیه محلات به تهران اضافه شد و مردم همیشه به آن به چشم یک محله حاشیه ای و بی اعتبار نگاه می کردند. البته تا وقتی که در زمان ناصرالدین شاه لاله زار رونق گرفت و تبدیل به خیابان فرهنگ و هنر تهران شد.
میدان ها در تهران عهد قاجار پنج میدان توپخانه، بهارستان، ارگ، پاقاپق و مشق ساخته شد. بعد از آن 12 میدان دیگر در تهران بنا شد.
طراحان میدان های جدید ابتدا مهندسان چک و فرانسه و سپس آلمانی و دانمارکی بودند. بعدها 150 میدان کوچک و بزرگ به مرور به این مجموعه اضافه شد. از 50 میدان احداث شده در سال های اخیر، آفریقا (آرژانتین) و بسیج، بزرگ ترین آنها هستند.
میدان حسن آباد بنای این میدان توسط «میرزا یوسف آشتیانی » صدراعظم ناصرالدین شاه گذاشته شد. او این میدان را به نام فرزندش میرزا حسن مستوفی الممالک، میدان حسن آباد نامید. این میدان در زمان ساخت در شمال غربی تهران قرار داشت. در فاصله سال های 1302 تا 1312 شمسی چهار ساختمان مجزا در چهار طرف میدان با اقتباس از پالادیو، معمار معروف عصر رنسانس ایتالیا بنا شد.
در سال 1345 ضلع جنوب شرقی میدان تخریب و بانک ملی جایگزین آن شد. با تلاش بخش حفاظت آثار تاریخی اداره میراث فرهنگی استان تهران، در سال 1379 بنای تخریب شده به شکل اولیه بازسازی شد.
میدان «چه کنم»! این نامی است که مردم به میدان ابن سینا داده بودند: میدان چه کنم! هفت خیابان، از هر سو به این میدان راه می یابند؛ روشندلان، 20 متری دروازه شمیران، خورشید، کیوان، سپاه، گرگان و خیابان مازندران. وجه تسمیه این میدان به این دلیل بود که هر کس وارد آن می شد، نمی دانست که با توجه به تعدد خیابان هایی که به میدان منتهی می شود، کدام مسیر را انتخاب کند!
میدان مشق ؛ عمارت قزاقخانه این عمارت هسته اولیه مجموعه ی میدان مشق است که در دوره فتحعلی شاه به عنوان پادگان نظامی در شمال شهر تهران دوره صفوی بنیان نهاده شد. عمارت نظامی میدان مشق که بعدها به عمارت قزاقخانه موسوم شد، چندین دوره ساخت و ساز را شامل شده و عمده ترین تغییرات انجام شده در آن در دوره ناصرالدین شاه قاجار و رضاشاه صورت گرفته است.
به تدریج در فضای باز مقابل این عمارت ساختمان های دولتی چون کاخ شهربانی، کاخ وزارت خارجه، موزه ایران باستان، شرکت نفت ایران و انگلیس، و عمارت پست بنا شد.
گلابدره از محلات بسیار قدیمی در شهرستان شمیرانات است
گلابدره از جمله ییلاق‌های خوش آب و هوای شمال شرقی شهر تهران است. گُلاب‌دره نام دره و محله‌ای در کناره آن دره است که به همین نام خوانده می‌شود. این دره از طرف غرب به امامزاده قاسم و از طرف شرق با در بند همسایه است.
گلابدره از محلات بسیار قدیمی در شهرستان شمیرانات است كه در زمان های قدیم با محلـه امـام زاده قاسم به صورت یك محله بوده اند. محدوده جغرافیایی این محله در زمان قدیم از سمت شمال به دامنه هـا و مراتع تابستانی رشته كوه البرز و از سمت جنوب به جاده تجریش و دزاشیب و از سمت شرق به دره جی و از سمت غرب به رودخانه گلابدره را محدود می شده است. ده گلابدره – امامزاده قاسم بر فراز بلندی مشرف برقریه ییلاقی بوجود آمده اسـت.
گلابدره از جمله ییلاق‌های خوش آب و هوای شمال شرقی شهر تهران است
مختصات جغرافیایی این منطقـه از طرف شمال محدود به ارتفاعات 1800 متری دامنه جنوبی كوههای البرز، از جنوب به بزرگراه شهید چمـران حد فاصل دو راهی هتل آزادی و بزرگراه مدرس و پل آیت االله صدر و از غرب به اراضی رودخانه دركـه و از شرق نیز به انتهای بزرگراه ارتش – كارخانه سیمان و منبع نفت شمال شرق تهران محدود می شود. دلیل نام گذاری گلابدره وجود فراوان درختان سیب گلاب خودرو در این دره بوده است.
جدا از ساکنان محلی، مسیر کوهستانی گلابدره، هر هفته میزبان کوهنوردانی است که به آنجا می آیند. با ایستادن بر فراز بلندی‌های گلابدره نمای بسیار زیبایی از شهر تهران را خواهید دید. راه رسیدن به گلاب دره از میدان تجریش و خیابان دربند است که در میانه راه خیابان گلابدره به چشم می خورد. طی کردن خیابان دربند (از میدان قدس) و یا خیابان فناخسرو (از میدان تجریش) و پس از آن وارد شدن به خیابان شکیبایی (گلابدره) راه دسترسی به این بوستان است و با حدود 15 دقیقه پیاده روی میتوان از ابتدای خیابان اسداللهی به بوستان گلابدره رسید. تا خیابان سداللهی هم میتوان از تاکسی استفاده کرد.
مسیر کوهستانی گلابدره، هر هفته میزبان کوهنوردانی است که به آنجا می آیند
برای این منظور در شمال شرق میدان تجریش سوار ماشین‌های “خط تجریش – آبک” شده و با پیاده شدن در ورودی دره گلابدره میتوان به این بوستان دسترسی داشت. علاوه بر این تاکسی‌های تجریش- باغ فیض هم معمولا از مقابل در ورودی این بوستان عبور می‌کنند. ورودی کوه سر یک پیچ تند قبل از محل گلابدره واقع است که خودرو را باید همان اطراف پارک کرده و راهپیمایی را آغاز کنید. ورودی کوه دو مسیر خاکی عریض دارد که هر دو مسیر پس از حدود 500 متر با یک پل به هم متصل می شو
اگر می خواهید آبشار را ببینید باید از سمت چپ کم کم ارتفاع بگیرید تا پس از پشت سر گذاشتن یک مسیر تند سربالایی و حدود نیم ساعت تا 45 دقیقه پیاده روی به آبشار برسید، همان ابتدای مسیر دره و رودخانه زیبای گلابدره خودنمایی می کند. برای خانواده ها و کسانی که قصد راهپیمایی زیاد ندارند در همین ابتدای مسیر کم و بیش جا برای نشستن و اطراق در کنار رودخانه پیدا می شود. بالای آبشار اصلی هم یه آبشار کوچک هست که اطرافش جا برای اطراق و احیانا صرف غذا پیدا می شود. درخت‌زار کوچک و پرشیب وزباد، یا به قولی وزوا، واقع در شمال گلابدره شمیران در مکانی سراشیبی در زیر دامنه‌های صخره ایی قله ۳۱۰۰ متری اسپیلت قرار دارد و دارای چندین چشمه کوچک است. این منطقه مسیری نزدیک و مناسب برای دیدار از طبیعت کوهستانی با صرف دو ساعت راه است.
گلابدره، از طرف غرب به امامزاده قاسم و از طرف شرق با در بند همسایه است
بوستان کوهپایه‌ای گلابدره با مساحتی حدود 22 هکتار است که در این منطقه قرار گرفته است. احداث این بوستان از سال 1389 آغاز و هم اکنون در حال بهره برداری است. این بوستان با سیمایی مدرن، در دامنه کوه‌های پرشیب و سنگی دربند واقع شده است. چشم‌انداز شمالی بوستان کوه‌های دربند و در جنوب آن چشم‌اندازی زیبا از شهر تهران قابل تماشاست. اختلاف ارتفاع بلندترین و کوتاه‌ترین نقطه این بوستان حدود 100 متر است. در طراحی این بوستان سعی شده تا خطوط طبیعی ارتفاعی و توپوگرافی منطقه حفظ شود تا با سیمای دامنه کوه‌های اطراف مطابقت داشته باشد. جاده تندرستی احداث شده در این بوستان با توجه به همین ویژگی در شیبی نسبتا تند و مسیری 6 کیلومتری احداث شده است. مسیرهای عبور آب نیز با توجه به خط القعرها و دره‌های موجود طراحی شده و روان‌آب‌های موجود در سطح بوستان را به آبنمای بوستان هدایت می‌نماید.
بوستان کوهپایه‌ای گلابدره با مساحتی حدود 22 هکتار است که در این منطقه قرار گرفته است.
رستوران، بوفه و چایخانه، دریاچه، مسیر تندرستی کوهستانی با طول 6 کیلومتر، پیست دوچرخه سواری 800 متری، آلاچیق، آبشار، فضای سبز گسترده، محوطه سازی و سنگفرش، ساخت پله در مسیرهای پر شیب، برکه و آبنما، زمین بازی، سکوهای نشیمن، دستگاه‌های ورزشی و سورتمه از امکانات رفاهی این بوستان میباشد. بوستان گلاب دره با شیب زیاد در جهت شمالی جنوبی مسیر خوبی برای پیاده روی ورزشی فراهم آورده است. وجود دیواره آموزش صخره نوردی، پیست دوچرخه سواری، زمین بازی، آلاچیق‌های با منظره باز، آبنماها و جوی‌های سنگ چین شده از جذابیت‌های خاص این بوستان می‌باشند.
بوستان گلاب دره با شیب زیاد در جهت شمالی جنوبی مسیر خوبی برای پیاده روی فراهم آورده
از دیگر ویژگی های خاص این بوستان شعله‌های روشنایی آن است که تمام آن لامپ‌های کم مصرف هستند و از انرژی خورشیدی استفاده می‌کنند. درختان این بوستان بیشتر از نوع اقاقیا انتخاب شدند تا هم زیبایی و هم مقاومت به شرایط سخت داشته باشند. به دلیل اتصال این بوستان از مرز شمالی به ارتفاعات شمال تهران، تماشای پرندگان شکاری در آن امکان‌پذیر بوده و سایر حیوانات این محدوده مثل سگ و شغال نیز می‌توانند در این بوستان دیده شوند. مسیر گلابدره در انتها پس از چند ساعت پیاده روی به اردوگاه کلکچال منتهی می‌شود.
